Kars'ta Baltık Mimarisi

Kars şehir merkezinde yürürken bir anda kendinizi bir Avrupa kentinde dolaşıyor gibi hissetmenize neden olan şehir planı ve büyüleyici güzellikteki Baltık mimarisi yapılar, şehrin işgal altında olduğu, uzun bir dönemden miras kalan Rus yapılarıdır. 

Kars için Doğu’nun Paris’i ya da Petersburg’u denmesine neden olan bu tarihi ve çok zarif binalar, Ruslar tarafından, 40 yıllık işgal döneminde yapılmışlardır. Tarihimiz açısından kötü bir dönemden kalma değerli bir miras olmaları bir yana, tarihe şahitlik etmiş bu taş duvarlar, Kars’ın görülmeye değer güzellikleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. 

Baltık Mimarisi 

Rusya’nın kuzeyindeki Baltık Denizi bölgesindeki yaygın mimari tarzda inşa edilen, kesme bazalt taştan tarihi kent binaları baltık mimarisi olarak anılmaktadır. Birbirine paralel, oldukça geniş caddeler şeklinde kurulan şehir planı Petersburg’dan esinlenilmiştir. 

Osmanlı-Rus savaşı, Rusya’nın Kars’ı kırk yıl boyunca işgal etmesine neden olur. Ruslar, işgal ettikleri şehri askeri üs ilan eder ve mimari olarak yapılandırmaya başlarlar. 1878’den 1918 yılına kadar yaklaşık 40 yıl boyunca Rus işgali altında kalan kent, Hollanda’dan getirilen mimarlar tarafından Baltık bölgesi mimarisi stilinde inşa edilir. 

1921 Kars Antlaşması ile Kars’ın Kurtuluşu  

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte 1921 yılında imzalanan Kars Antlaşması sayesinde yeniden vatan topraklarına katılan Kars’ın kurtuluşu ilan edilir. Ruslar tarafından kırk yıl boyunca inşa edilen konaklar Türkiye Cumhuriyeti Devletine ve Kars’a, böylece işgal yıllarından miras olarak kalır. 

Kars’ta, kamu binası olarak hizmet verenlerin dışında özel mülk ve konut olarak kullanılanlar da dahil olmak üzere yaklaşık 160 adet baltık mimarisi stilinde yapı bulunmaktadır. Kent merkezinde bulunan ve şehrin en güzel örnekleri olarak mutlaka görmeniz gereken bazılarını, sizin için derledik. 

Fethiye Camii / Alexander Nevsky Katedrali

Eski hali çok daha ihtişamlı olsa da, baltık mimarisinin Kars’taki en etkileyici yapısı diyebileceğimiz, eski ismiyle Alexander Nevsky Katedrali, Kars’ın kurtuluşunda sonra camiye dönüştürülmüş ve Fethiye Camii adını almıştır. İki yanına eklenen minareleri ile Fethiye Camii şehrin kurtuluşunun da tarihi bir simgesi gibidir. Camii olarak ibadete ve halka açık olan bu muhteşem yapı, Rus işgalinden kalan tarihi mirasları arasında mutlaka görülmesi gerekenler içinde ilk sırada yer alır. Katedralin eski halini merak ederseniz,  internette görsel arama yapabilirsiniz. 

Defterdarlık Binası

Kars’ta baltık mimarisinin en gösterişli yapılarından biri olan Defterdarlık Binası, Ruslar tarafından, tiyatro olarak kullanılmak üzere inşa edilmiştir. Üç katlı yapının planı U şeklindedir. Ana bina ve ek bina olmak üzere iki ayrı yapıdan oluşur. Önce valilik binası olarak kullanılmış, 1980 yılından sonra restore edilerek defterdarlık  binası olarak kullanılmaya başlanmıştır. 

İsmet Paşa İlköğretim Okulu Binası

İşgal döneminde Ruslar tarafından okul olarak kullanılmak üzere inşa edilen binanın yapımı 1886-88 yılları arasında, yaklaşık iki yıl sürer. Rusların kente hakim olduğu yıllar boyunca okul olarak kullanılan asırlık bina, günümüzde de ilkokul binası olarak kullanılmaya devam edilmektedir. Kars merkezde görebileceğiniz tarihi okul binası, baltık mimarisinin şehirdeki ilk örneklerindendir. 

Eski Rus Konsolosluğu Binası

Rusların Hollandalı mimarlara yaptırdığı bu özel binaların büyük çoğunluğu günümüzde  konut olarak kullanılmaktadır. Eski konsolosluk binası da bunlardan bir tanesi. Yüksek pencereleri, iki farklı tonda bazalt taştan inşa edilmiş dış cephesi ve meşhur süslü demir balkonu ile Kars’ın görülmeye değer en güzel mimari eserlerinden biri. 

Sanayi ve Ticaret Odası Binası

Şehrin ünlü tarihi binalarından Kars Ticaret Odası Binası, Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren günümüze kadar Sanayi ve Ticaret Odası olarak kullanılmaya devam edilmektedir. Tarihi binanın tam bir baltık mimarisi klasiği olduğunu söyleyebiliriz. Kesme bazalt taştan yapılmış dış cephenin sade ama etkileyici görüntüsü, bir zamanlar Kars’ta nasıl bir hayat olduğunu merak etmenize neden olacak türden. 

Kafkas Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Binası 

Kars Kafkas Üniversitesi’nin konservatuvar binası da Rus işgalinden şehre miras kalan baltık mimarisinin değerli yapılarından bir tanesi. Dereiçi kampüsündeki tarihi bina, tam da konservatuvar binası olacak güzellikte. Yeşillikler içindeki kampüsü ve konservatuvar binasını mutlaka görmelisiniz. 

Emniyet Müdürlüğü Binası 

Daha önce okul olarak kullanılan tarihi bina 1981 yılında beri Kars İl Emniyet Müdürlüğü olarak hizmet vermektedir. Yıllarca sıva altında saklı kalan tarihi binanın bugünkü orjinal görüntüsüne kavuşmasını İl Emniyet Müdürü Cengiz Zeybek’in başlattığı restorasyon çalışmasına borçluyuz. Baltık mimarisinin kent merkezindeki en önemli eserlerinden biri olan tarihi yapının üzerini örten sıva sökülünce bazalt taştan binanın tüm güzelliği yeniden ortaya çıkar. Pencereleri ve bina girişi yenilenmiştir. Yapının iç cephe duvarları da aynı şekilde restore edilmiştir. 2009 yılında tamamlanan çalışmalar sonucunda tarihi bina şehre kazandırılmış ve kamuya hizmet vermeye başlamıştır. 

Tuncay Güvensoy Evi

1897 yılında inşa edilen bina, Cumhuriyetin ilk yıllarında Ticaret Borsa binası olarak kullanılmış ve daha sonra Kars’ın ileri gelen ailelerinden Güvensoy ailesinin özel mülkiyetine geçmiştir. Güvensoylar, orijinal mimariye sadık kalarak restore ettikleri bu muhteşem güzellikteki binada yaşamaya devam etmektedirler.  Kars kent merkezinde Baltık mimarisine ait en değerli taşınmazlardan biri olan Tuncay Güvensoy Evi’nin özellikle arka bahçesindeki gösterişli ahşap balkonunu mutlaka görmelisiniz.

Cheltikov Konağı / Eski Hekim Evi 

Şehir merkezindeki en güzel binalardan biri olan bu tarihi konağın dış cephesi barok mimarisinin özelliklerini taşımaktadır. Rus işgali yıllarında inşa edilen, baltık mimarisine ait yapılar arasında  mutlaka görmeniz gereken, en gösterişli mimari eserlerden biridir.  

1894 yılında Cheltikov ailesi tarafından yaptırılan, iki katlı kargir bina daha sonra opera binası olarak kullanılır. Cumhuriyetin ilanından sonra Kars Doğum Evi olarak kamuya hizmet veren tarihi konak, zirai donanım deposu ve son olarak Hekim Evi olarak kullanılır. Bu isimle de anılmasının sebebi en son Hekim Evi olarak kullanılmış olmasıdır. Cheltikov Konağının bahçesi, fotoğraf çekmek için en güzel mekanlardan biri. Kars’ın mimari zenginliğini keşfe çıktıysanız, Cheltikov Konağı’na uğramayı ihmal etmeyin deriz. . 

İl Sağlık Müdürlüğü Binası

Kars şehir merkezinin tarihi ve mimari zenginliği Baltık mimarisi binalar, genellikle iki katlıdır. İl Sağlık Müdürlüğü Binası, nadir üç katlı binalardan biri. 1907 yılında inşa edilen tarihi bina daha önce hastane olarak kullanılmıştır. 1980 yılında restore edildikten sonra İl Sağlık Müdürlüğüne tahsis edilerek, koruma altına alınmış tarihi eser konumundaki binalardan biri olur. Geniş ön cephesindeki barok tarzı  süslemeler, baltık mimarisinin tipik özelliklerini yansıtmaktadır.